آذر ماه ؛ موسیقیدانان متولد شده یا از دست رفته در این ماه
با توجه به اینکه حقیر متولد آذر ماه میباشم؛ در این مجال سعی کردم تا جای ممکن با کمک از منابع گوناگون بطور مجمل و البته تا حدودی کامل موسیقیدانان متولد یا فوت شده در این ماه را معرفی نمایم؛ تا چه در نظر آید...
البته لازم به ذکر است که اگر دوستان اشتباهاتی را در متن میبنند؛ خوشحال میشوم که تذکر دهند تا رفع شود.
متولد شدگان این ماه
هوشنگ ظریف
هوشنگ ظریف در ۱۶ آذر ۱۳۱۷ در تهران متولد شد و پس از پایان دوره ابتدایی وارد هنرستان موسیقی شد و از حضور اساتیدی چون موسی معروفی، روح الله خالقی ، جواد معروفی و حسین تهرانی بهره مند گردید. پس از فارغ التحصیل شدن در سال ۱۳۳۷به استخدام وزارت فرهنگ و هنر در آمد و فعالیت خود را به عنوان نوازنده و تکنواز در گروههای مختلفی مانند ارکستر موسیقی ملی، ارکستر صبا و... شروع کرد. وی در مصاحبه ای در پاسخ به این سوال که چگونه به تار علاقه مند شدید میگوید: " من ساز آقای لطف الله مجد را بسیار دوست داشتم و وقتی هم به هنرستان رفتم، آقای خالقی پرسیدند، چه سازی دوست داری بزنی؟ گفتم تار! همان موقع من با چوب، یک چهارچوب درست کرده بودم، یک دسته که به آن میخ شده بود داشت و به آن نخ بسته بودم …! به تار علاقه زیادی داشتم." هوشنگ ظریف از سال ۱۳۴۲ به مدت ۱۷ سال به تدریس تار در هنرستان موسیقی پرداخت و از جمله شاگردان وی میتوان از حسین علیزاده، داریوش طلایی، ارشد طهماسبی و حمید متبسم نام برد. هوشنگ ظریف علاوه بر تار با نواختن سه‌تار و تنبک آشنایی کامل دارد.
داریوش صفوت
داریوش صفوت در آذر ماه سال ۱۳۰۷ در شیراز متولد گردید. وی تعلیم سه‌تار را نزد پدر (علی‌اصغر صفوت) آغاز کرد و به دلیل حشر و نشر پدرش با اهالی هنر، از جمله حبیب سماعی در ۱۶ سالگی (سال ۱۳۲۳) نزد وی رفت و سنتور را نزدش آموخت. از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۳۶ به تکمیل نوازندگی سه‌تار و سنتور نزد ابوالحسن صبا اقدام نمود به نحوی که بعدها صبا در جایی از وی به عنوان یکی از بهترین شاگردان خود یاد کرد. داریوش صفوت در سال ۱۳۴۷ مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران وابسته به سازمان رادیو تلویزیون وقت را بنیان نهاد و تا سال ۱۳۵۹ مدیریت آن را بر عهده داشت. این مرکز در گسترش موسیقی اصیل ایران و پرورش موسیقیدانان جوان سهم به‌سزائی داشته‌است. از جمله شاگردان وی میتوان به مجید کیانی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان اشاره کرد. روز سه‌شنبه ۲۷ فروردين ۱۳۹۲ در تهران و در منزل شخصی دنيا را ترک كرد. پیکر وی در آرامستان بهشت سكينه به خاک سپرده شد
کیهان کلهر
کیهان کلهر در 3 آذر سال ۱۳۴۲ شمسی در خانواده‌ای کرمانشاهی و موسیقی‌دوست در تهران چشم به جهان گشود. با توجه به پشتكار و علاقه‌ی فراوانی كه به موسيقی از خود نشان داد توانست در سيزده‌سالگی با اركستر راديو و تلويزيون كرمانشاه همكاری كند. كلهر به‌جز نوازندگی كمانچه، در نواختن سازهای ديگری از جمله سه‌تار تبحر و توانايی دارد. در هفده‌سالگی به كشور ايتاليا رفته و سپس به ادامه‌ی تحصيل در رشته‌ی موسيقی پرداخت و با ظرايف و فنون موسيقی غربی هم آشنايی پيدا می‌كند. کیهان کلهر در چند سخنرانی و مصاحبه مجموعه جاده ابریشم،انگیزه و الگو خود را در نوازندگی کمانچه زنده یاد استاد علی اصغر بهاری نام برده‌است. وی مدتها عضو گروه دستان بود و در کنسرتهای این گروه به همراه استاد شهرام ناظری به نوازندگی و تنظیم پرداخت. از میان این آثار میتوان به سفر به دیگر سو و دو اثر دیگر که در ایران انتشار نیافته‌اند اشاره نمود. پس از جدایی از گروه دستان با همکاری اساتید گرامی محمد رضا شجریان و حسین علیزاده آثاری شایسته را پدید آورد. نوای کمانچه کیهان کلهر در موسیقی متن فیلم " جوانی بدون جوانی " ساخته فرانسیس فورد کاپولا از جمله آثار بیادماندنی اوست.
ایرج بسطامی
در یکم آذر ماه سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم متولد شد. او از پنج سالگی به خواندن آواز علاقه نشان داد و یدالله بسطامی عموی وی استعدادش را کشف کرد و پرورش داد . ایرج در این سال ها ردیف های آوازی در مکتب تهران سبک استاد عبدالله خوان دوامی را نزد عمو فرا گرفت و در 22 سالگی به جرگه شاگردان استادان آواز ايران پیوست. وی در این سالها به رغم مشکلات راه و مسافت زیاد ، هفته ی یک بار برای فراگیری آواز از بم به تهران می آمد. آوازهای ایرج بیشتر بر پایه سنتور بود و در گام های بلند هیچ کس به مهارت وی نرسید با این همه ذوق و هنر در فقر شدید به سر می برد . او هرگز ازدواج نکرد و سرپرستی خانواده ی برادر مرحومش را بر عهده گرفت .بسطامی بسیار فروتن بود و شاید این تواضع یکی از علت های کمتر شناخته شدنش تا قبل از خاموشی بود. او اجازه نمی داد عکسش بر روی کاست هایش درج شود و یا مقاله ای در موردش نوشته شود. وی در اواخر عمر کوتاه اما گرانمایه خویش به زادگاهش بم پناه آورد و در خانه ی کاهگلی پدر که عاقبت بر سرش آوار شد ، چند صباحی زندگی کرد و سرانجام در سحرگاه پنجم دی ماه 1382 در زلزله بم زیر آوار ماند.
بیژن کامکار
در ۲۸ آذر ۱۳۲۸ ارومیه بدنیا آمد و مانند دیگر اعضای خانواده‌اش نزد پدرش حسن کامکار به فراگیری موسیقی پرداخت. اولین فعالیت حرفه‌ای او در رادیو سنندج به عنوان خواننده بوده‌است. اولین سازی که او برگزید تنبک بود اما پس از آن با سازهای ملودیکا و تار به نوازندگی در گروه خانوادگی کامکارها پرداخت.در سال ۱۳۵۳ با ساز تخصصی تار وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و در رشتهٔ موسیقی تحصیل کرد.در سال ۱۳۴۸ با محمدرضا لطفی آشنا شد که به گفتهٔ خود وی نقطه عطفی در زندگی هنری وی به شمار میرود چرا که بعد از پدر نقش به سزایی در آشنایی او با تار و [موسیقی ایرانی] داشته‌است. همچنین این آشنایی منتهی به ورود وی به عنوان نوازندهٔ تنبک به گروه شیدا میشود اما پس از چندی با ورود برادرش ارژنگ کامکار به گروه، وی به نوازندگی رباب روی می‌آورد.پس از چندی به گروه عارف نیز وارد میشود. شاید بتوان مهمترین نقش وی در موسیقی ایران را وارد کردن ساز دف برای اولین بار به اجراهای عمومی دانست.در هنگام عضویت در گروه شیدا به پیشنهاد محمدرضا لطفی از ساز دف در یکی از کنسرتهای گروه استفاده کرد که با اقبال فراوان علاقمندان مواجه شد و امروزه دف یکی از سازهای مهم در گروههای موسیقی ایرانی است.
پشنگ کامکار
متولد ۳۰ آذر در سنندج، نوازنده سنتور، از اعضای گروه کامکارها و یکی از بنیان‌گذاران گروه شیدا است.
او که از سن12 سالگی فراگیری موسیقی را نزد پدرش آغاز کرد، در سال 1345 در مرکز فرهنگ و هنر سنندج آموزش سنتور را آغاز نمود و به مدت پنج سال با مرکز رادیوی سنندج همکاری داشت. پس از این دوران وی به تهران سفر کرد و در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران به اخذ درجه ليسانس موسيقي نايل شد. وی همچنین در آزمون تکنوازی سنتور كانون باربد، که توسط نور علی خان برومند تأسیس شده بود، به مقام نخست دست یافت و در سال 1355 به مقام درجۀ یک هنری توسط شورای ارزشیابی هنرمندان نائل شد. او در كنار تدريس در دانشكدۀ هنر و معماري دانشگاه آزاد و عضويت در هيِِات ژوري دانشكدۀ موسيقي كرج، بيش از 30سال است كه به تدريس نوازندگي سنتور مشغول بوده و از اين رهگذر شاگردان متعددي را به جامعۀ موسيقي ايران معرفي كرده است.
سپیده رئیس السادات
سپیده رئیس السادات در آذر ۱۳۵۹ به دنیا آمد. از همان نخستین سال‌های کودکی شوق و شور درونی، او را به آموزش و تعلیم موسیقی سوق داد. نه ساله بود که برای درک و دریافت ردیف آوازی محمود کریمی، به محضر شاگردی پریسا مشغول شد و هم زمان از رهنمون‌ها و راهنمایی‌های جواد لشکری و میلاد کیائی نیز بهره‌مند شد. سلفژ غربی را نزد ایرج برخوردار و نواختن سه‌تار را نزد ارشد طهماسبی و مسعود شعاری آغاز کرد و در ادامهٔ مسیر خود شانزده ساله بود که آشنایی و درک محضر پرویز مشکاتیان، دریچهٔ تازه‌ای از موسیقی این سرزمین را به رویش گشود. «کنج صبوری» خود محصول همان دوره از زندگی سپیده است که به آهنگسازی و سرپرستی پرویز مشکاتیان و هم‌خوانی علی رستمیان منتشر شد. در همان سال به مدت پنج شب به همراهی گروه نوروز در فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفت. وی پس از فارغ التحصیلی از هنرستان گرافیک در سال ۱۳۸۱ موفق به اخذ مدرک لیسانس با گرایش نقاشی گردید و در سال ۱۳۸۷ از دانشکده ادبیات و فلسفه دانشگاه بولونیا در رشتهٔ موزیکولوژی فارغ‌التحصیل شد. سپیده هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه بولونیا، برای چندین سال متوالی از محضر محمدرضا لطفی نیز بهره برد. سپیده هم اکنون ساکن کشور کانادا است.
فوت شدگان این ماه
ابوالحسن صبا
ابوالحسن صبا، فرزند ابوالقاسم کمال‌السلطنه در 14 فروردین سال ۱۲۸۱ خورشیدی در خانواده‌ای آشنا به موسیقی و اهل ادب در تهران متولد گردید. پدرش، کمال‌السلطنه، پزشک، ادیب و دوست‌دار موسیقی بود. او سه‌تار می‌نواخت و اولین استاد پسرش بود. صبا در نواختن همه سازهای موسیقی ردیف چیرگی پیدا کرد و تمام سازهای ایرانی همچون سنتور، تار، سه‌تار، تنبک، نی، کمانچه، ویولن و نیز پیانو را در حد استادی می‌نواخت ولی ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید. سپس در مدرسه عالی موسیقی به شاگردی علی‌نقی وزیری درآمد و تکنواز ارکستر او شد. ابوالحسن صبا، چهل سال تمام ساز نواخت، تعلیم داد، در ارکسترها شرکت کرد، کتاب نوشت و درتمام جریان‌های موسیقی ایران تأثیر مستقیم و مثبت داشت. وی حتی سایر هنرها همچون ساختن ساز و نقاشی و ادبیات مهارت داشت، زبان انگلیسی می‌دانست و دانشنامه‌ای جامع از علم و عمل موسیقی ایرانی بود. صبا، در سال۱۳۱۱ با یکی از شاگردان خود با نام منتخب اسفندیاری کوه نور، دختر عموی نیما، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج، سه دختر به نام‌های غزاله، ژاله و رکسانا میباشد.صبا پس از سالها کوشش و پرورش شاگردان فراوان در شب جمعه ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ در سن ۵۵ سالگی دیده از جهان فروبست و درقبرستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. بعد از مرگ، بر طبق وصیت او، خانه‌اش در ۲۹ آبان ۱۳۵۳، توسط دانشکدهٔ هنرهای زیبا به موزه تبدیل شد.
محمود کریمی
تاریخ تولد 4/2/1306در تهران خیابان ری.
در هفت سالگی ورود به دبستان به نام مدرسه اقبال و در ادامه دبیرستان تلمیه در تهران.
سال 1318 وارد هنرستان هنرهای زیبای كشور گردید.
سال 1322 به استخدام رسمی همان هنرستان در آمد.
سال 1328 مامور خدمت در بنگاه عمران وزارت كشور گردید.
سال 1337 به وزارت دادگستری منتقل گردید و تا پایان خدمت در همان مكان به خدمت اشتغال داشت.
سال 1350 ازدواج با خانم مهناز آزرمی كه حاصل آن دو دختر به نام مهرزاد و مهرنوش است.
سال 1352 بازنشسته گردید و پایان خدمت دولتی او بود.
سه آذر 1363 درگذشت استاد به دلیل بیماری قلبی در بیمارستان قلب.
جلال تاج اصفهانی
جلال تاج اصفهانی در 1282 ش در اصفهان در خانواده ای روحانی تولد و پرورش یافت .پدرش شیخ اسماعیل معروف به تاج‌الواعظین بود که تا حدی با دستگاه‌های موسیقی سنتی ایرانی آشنایی داشت. جلال فرزند شیخ اسماعیل هم،صدا و حنجره را از پدرش به ارث برده بود،این موضوع را اهل خانواده همه می‌دانستند ولی چون جلال به احترام پدر هرگز جلوی او دهان باز نکرده بود،پدر از صدای خوش فرزندش خبری نداشت. عاقبت زمان مدرسه رفتن جلال رسید.پدر او را به مدرسه«علمیه»سپرد.این مدرسه در بازارچه رحیم خان نزدیک مسجد رحیم خان واقع بود و با منزلشان فاصله چندانی نداشت.در مدرسه به خاطر صوت خوشی که جلال داشت مکبری و موذنی و قرائت کلام الله مجید را به او واگذار کرده بودند.یک روز عصر وقتی که جلال 9 ساله از مدرسه برمی‌گشت؛با خود اندک‌اندک زمزمه می‌کرد و این زمزمه تا نزدیک در منزل ادامه داشت.غافل از اینکه پدر بر خلاف معمول،امروز در منزل است و صدای او را شنیده.وقتی جلال پایش را از هشتی به داخل حیاط گذاشت؛پدرش او را صدا کرد؛رنگ از روی جلال پرید و به لکنت افتاد.درین هنگام پدر با چهره‌ای گشاده و ملاطفت‌آمیز به فرزند گفت:«جان پدر!تو صدایت خوب است و قشنگ آواز می‌خوانی.من صدایت را شنیدم؛حالا هم کمی برای من بخوان.»وقتی جلال با صدای لرزان اندکی برای پدرش خواند؛پدر دستی به سرش کشید و بوسه‌ای از مهر بر پیشانی‌اش زد و گفت:«برای آواز خواندن تنها صدای خوب کافی نیست تو باید تعلیم هم ببینی...!. آن روزها به جلال چون فرزند شیخ اسماعیل تاج الواعظین بود«تاج‌زاده»می‌گفتند. جلال تاج‌زاده از 9 سالگی تعلیم آواز را شروع کرد.ابتدا پیش پدرش با مقدمات و اصول ردیف‌ها آشنا شد و سپس پدر او را به مرحوم«آ سید عبد الرحیم اصفهانی»استاد مسلم آواز آن زمان سپرد و تاج مدتی نزد این استاد گوشه‌ها را یاد گرفت.پس از مرحوم آ سید عبد الرحیم؛ پدر تاج برای اینکه او را با گوشه‌های سازی در ردیف‌ها نیز آشنا کند؛تاج را به خدمت شادروان«نایب اسد الله»نی‌زن معروف برد.تاج زمانی نسبتا طولانی در خدمت نایب اسد الله نکته‌ها و ظرایف آواز ایرانی را فرا گرفت. آخرین استادی که تاج بنا به توصیه پدر؛برای تکمیل گوشه‌ها و ردیف‌ها به خدمتش رفت مرحوم شادروان میرزا حسین ساعتساز معروف به«خضوعی»بود و تاج پس از اتمام فراگیری نزد این استاد،دیگر در آواز سرآمد شده بود و اندک‌اندک در محافل می‌خواند و اینجا و آنجا همه از صوت خوش و تسلط او بر آواز سخن می‌گفتند. وی از ۱۳۲۸ به همکاری با رادیو اصفهان پرداخت. تاج چون چند سالی طلبه بوده و از ادب فارسی و عربی اطلاعاتی داشته لاجرم شعر را صحیح میخوانده و بجز اشعار اساتید مخصوصا سعدی؛گرد سخنان سست و مبتذل هیچگاه نمی گردد.تاج اصفهانی در ۱۳ آذر ماه ۱۳۶۰ بدرود حیات گفت. آرامگاه او در تخت فولاد قرار دارد.
جواد معروفی
وی در سال ۱۲۹۱ در تهران به دنیا آمد. وی فرزند استاد موسی معروفی نوازنده تار میباشد در ۱۴ سالگی و در دوره‌ای که کلنل وزیری مدیر هنرستان ملی موسیقی بود، به تحصیل در آن جا مشغول شد. به پیانو روی آورداز ۱۳۱۹، هـمزمان با افتتاح رادیو به این موسسه پیوست و سالها تک نواز پیانو بود. از ۱۳۳۲ به سرپرستی موسیقی رادیو منصوب شد و هـمزمان با آن به عضویت شورای عالی موسیقی در آمد. معروفی هـمچنین رهـبر ارکستر شماره یک و رهـبر ارکستر گل‌ها بود. او تنظیم کننده آهنگ‌های علی اکبر شیدا، عارف قزوینی، رکن الدین مختاری و درویش خان و بسیاری دیگر از آهـنگسازان معروف ایرانی بوده است. اردشیر روحانی, انوشیروان روحانی از جمله شاگردان و ی میباشند. وی در ۱۶ آذر ۱۳۷۲ تهران از دنیا رفت.
فرامرز پایور
فرامرز پایور در ۲۱ بهمن سال ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش علی پایور، هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصورالدوله، نقاش چیره‌دست دوره قاجار بود که با نواختن ویولن، سنتور و سه‌تار آشنایی داشت. وی در سن ۱۷ سالگی، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد در مدت شش سال ردیف موسیقی را فراگرفت. پس از درگذشت ابوالحسن صبا، پایور نزد استادانی چون عبداله دوامی، موسی معروفی و نورعلی‌خان برومند به فراگیری ردیف درویش‌خان و ردیف میرزا عبدالله پرداخت. فرامرز پایور از سال ۱۳۳۳، کار خود را در وزارت فرهنگ و هنر آن زمان و از سال ۱۳۳۷ آموزش سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد.فرامرز پایور، در سال ۱۳۷۸ دچار عارضهٔ سکتهٔ مغزی شد و از آن زمان تا زمان مرگ نتوانست فعالیت هنری خود را ادامه دهد و در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۸۸ درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
لطف الله مجد
مجد از دوران کودکی علاقه فراوانی به نواختن تار داشت. در دوران کودکی ساعتها در انبار منزلشان (در ساری) خود را با تار شکسته ای مشغول می کرد و آنرا می نواخت. او پسرعمويي داشته كه دستي در نواختن تار داشت و گويا مرحوم لطف‌الله مجد با شنيدن ساز پسرعمو و در نتيجه مجالست دائم با وي، چنان سر ذوق مي‌آيد كه بدون راهنمايي هيچ كس، خود ساز به دست ميگيرد و بعد از مدتي نوازندگي به مقام و مرتبه‌اي مي‌رسد كه در رديف بهترين تكنوازان ما قرار ميگيرد وی در حدود سال 1330 وارد اداره رادیو شد. لطف‌الله مجد گرچه استاد نداشت ولي از نخستين روزهايي كه رسماً دست به نوازندگي زد، با تمامي استادان خوب گذشته و حال حشر و نشر پيدا كرد. او يار غار و دوست بسيار صميمي ابوالحسن‌خان صبا، حسين ياحقي و مرتضي‌خان محجوبي بود و با ديگر هنرمندان نيز مجالست دائم داشت و به اين ترتيب بود كه ساز او هر روز و هر ساعت پر عمق و محتوا مي‌شد. او دقيقاً از راه گوش مي‌آموخت و هيچ نكتة جالبي از چشم تيزبين و گوش شنواي او دور نمي‌ماند. مجد به طور كلي در نواختن تار داراي سبكي خاص بود. مجد اگرچه در هیچ مجلسی ساز ننواختو شاگردی را تربیت نکرد اما در اکثر برنامه های رادیویی شرکت داشت و بیشتر با استاد بنان کار می کرد. معروفترین اثر وی تصنیف است در دستگاه همایون بنام امید دل. ساعت يازده روز چهارشنبه هشتم آذر ماه 1357 به هنگامي كه در صف طولاني پمپ بنزين خيابان كوروش كبير تهران (خيابان دكتر شريعتي بعدي) منتظر نوبت ايستاده بود، دچار حمله قلبي شد و پيش از اينكه او را به بيمارستان برسانند، جان به جان‌آفرين تسليم كرد.
مهدی خالدی
مهدی خالدی در مردادماه سال ۱۲۹۸ خورشیدی در محله سنگلج تهران به دنیا آمد.. علاقه او به موسیقی باعث شد که پدرش در ۱۶ سالگی او را به نزد ابوالحسن صبا ببرد که با او دوستی داشت. صبا که متوجه علاقه و استعداد مهدی در موسیقی شده بود، او را به شاگردی خود پذیرفت.. او همچنین از محضر هنرمندانی مثل روح الله خالقی، حسین یاحقی، حسین خالدی، و حبیب اسماعیلی هم استفاده کرد. با افتتاح رادیو در سال ۱۳۱۹ خورشیدی صبا او را به عنوان نوازنده ویلن به ارکستر رادیو معرفی کرد و به زودی هرهفته دو برنامه رادیویی در اختیارش قرار گرفت. سال ۱۳۳۴ به مقام سرپرستی موسیقی رادیو ایران رسید و با همکاری بنان ۶ ارکستر برای رادیو تشکیل داد. خالدی بعد از یک دوره بیماری و ابتلا به سرطان حنجره در تاریخ ۹ آذرماه ۱۳۶۹ درگذشت.
نصرالله زرین‌پنجه
وی در سال ۱۲۸۵ شمسی در تهران به دنیا آمد. به سبب علاقه اش به تار به کلاس میرزا ربیع(برادر درویش خان) رفت. مدتی نزد مرتضی نی‌داوود و یحیی زرپنجه و علی‌اکبر شهنازی تعلیم گرفت تا این که با موسی معروفی آشنا شد و ردیفی را که او روایت کرده بود، نواخت. نصرالله زرین پنجه در سال ۱۳۱۳ از موسیقی دلسرد شد و تار را کنار گذاشت و عهده‌دار سمت‌هایی در وزارت دارایی شددر سال ۱۳۲۰ که علی نقی وزیری به هنرستان موسیقی بازگشت، دوباره نزد حسین سنجری به آموختن تار مشغول شد و در اثر تشویق روح‌الله خالقی از وزارت دارایی به وزارت فرهنگ منتقل شد. زرین پنجه از سال 1322 همکاری خود را با رادیو آغاز کرد، و علاوه بر نوازندگی تار در ارکستر شماره ی یک،رهبر ارکستر سازهای ایرانی رادیو شد.او با تکنیک نوازندگی سه تار،عود و رباب هم آشنایی کامل داشت و اولین کسی است که ساز رباب را وارد ارکسترهای ایرانی کرد. زرین پنجه پس از یک عمر خدمت به موسیقی ملی در بست و پنجم آذر سال ۱۳۶۰ چشم از جهان فرو بست.
جهانگیر ملک
جهانگیر ملک، در بیست و نهم بهمن ماه سال ۱۳۱۱ در تهران خیابان ری، به دنیا آمد. مرحوم ملک میگفت:« منزل استاد تهرانی کنار مدرسه ما بود. وقتی استاد در حال تمرین بودند من از دیوار مدرسه بالا رفته و به صدای ساز ایشان گوش میدادم.وقتی که پستچی برای استاد نامه یا بسته ای داشت من خانه را به ایشان نشان می دادم و به بهانه اینکه نامه را به ایشان بدهم داخل منزل می شدم و از استاد تقاضای نواختن می کردم». استاد تهرانی چون از استعداد و علاقه جهانگیر مطلع شد، تدریس تنبک به او را آغاز کرد. ملک در سال 1332 در جمع دوستانه‌ای با علی تجویدی آشنا شد و به درخواست وی قطعه‌ای را اجرا کرد. تجویدی که تحت تاثیر شیوه نوازندگی او قرار گرفته بود، او را به رئیس وقت رادیو، مشیر همایون شهردار معرفی می‌کند. بنابراین همکاری خود را با رادیو آغاز کرد.. ملک را میتوان یکی از پرکارترین هنرمندان موسیقی ایران برشمرد. برنامه تکنوازان که زیر نظر محمد میرنقیبی اداره می‌شد و از شماره ۱۰۱ شروع و تا برنامه ۷۷۸ اجرا و ضبط شد؛ در این میان ملک بعنوان نوازنده در حدود پانصد و پنجاه برنامه شرکت داشه است. وی در تاریخ 19 آذر سال ۱۳۸۱ بدرود حیات گفت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
منابع:
ماهنامه هنر و موسیقی، ویژه نامه پایور، مرداد ۱۳۸۵
هنر و موسیقی، دی ماه ۱۳۹۱ - شماره ۱۳۱
مجله مقام موسیقی، شماره ۲۹
مجله بخارا، آذر و اسفند ۱۳۸۲، شماره ۳۳ و ۳۴
نشریه علوم اجتماعی، فرهنگ اصفهان، تابستان ۱۳۷۸، شماره ۱۲
مجله مقام موسیقی، بهمن ۱۳۸۴
به هر حالت که هستم با تو هستم فدای جان تو بود و نبودم